کد مطلب:23775 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:22

گنجینه پرسمان » اخلاق و عرفان

خشم و حسادت را چگونه مي توان از بين برد

الف) غضب يكي از غرايز نيرومند و سرنوشتساز در وجود

انسان است.

پيشوايان ديني و دانشمندان مطالب فراواني در اين مورد دارند; نبي

اكرم(ص) ميفرمايد: ((ان الغضب جمره توفذ في جوف ابن آدم، الم تروا الي حمره

عينيه وانتفاخ اوداجه ; به راستي كه غضب آتشي است كه در درون انسان برافروخته

ميشود، نميبينيد كه چگونه هنگام غضب، چشمانش قرمز و رگهايش برافروخته ميشود)).

(عيون الاخبار ((ابن قتيبه))، ج 1، ص 282)

حضرت علي(ع) نيز ميفرمايد: ((الحده ضرب من الجنون ; غضب و تندي يك نوع

ديوانگي است)).نهجالبلاغه، قصار 255)

انسقراطيس حكيم ميگويد: ((من به سلامت آن كشتي كه باد سخت و شدت آشوب

دريا آن را به لجهاي ميافكند و بر سنگهاي سخت ميزند، اميدوارترم از آن كه به سلامت

غضبان ملتهب; چه ملاحان را در تخليص آن كشتي، مجال استعمال لطايف حيل باشد و

هيچ حيلت در تسكين شعلهئ غضبي كه زبانه ميزند، نافع نيايد و چندان كه

وعظ و تضرع بيشتر به كار دارند - مانند آتشي كه هيزم خشك بر او افكنند - سورت بيشتر

نمايد)).(اخلاق ناصري، ص 176)

ديل كارنگي روانشناس معروف آمريكايي نيز مينويسد: ((تداوم خشم و غضب

در مزاج و قلب آدمي، اثر سو ميگذارد و بسياري از بيماريهاي دروني و امراض بر اثر

خشمهاي پيدر پي و زياده از حد طبيعي است)).آيين كاميابي، ص 233)

حال براي غلبه بر خشم و غضب، چند مطلب را در نظر داشته باشيد:

1ؤ دربارهئ ارزش حلم و بردباري نيك بينديشيد. پاد زهر غضب، حلم و

بردباري است. دربارهئ حلم گفته شده است: ((ضبط النفس والطبع عن ثوره

الغضب ; نگهدارينفس و خويشتنداري در برابر هيجان غضب)).(جزوه اخلاق، محمود

خيراللهي، تكثير دانشگاهاصفهان، ص67)

نبي اكرم(ص) ميفرمايد: ((بعثت للحلم مركزا و للعلم معدنا و للصبر مسكنا ; من به

رسالت مبعوث گشتم تا كانون حلم و بردباري، معدن علم و دانش و مسكن صبر و شكيبايي

باشم)).(ميزان الحكمه، ج 2، ص 513)

امير موئمنان حضرت علي(ع) ميفرمايد: ((الحلم نور جوهره العقل ; حلم و

بردباري نوري است كه منشاش عقل و خرد

انسان است)).(غرر الحكم، ج 1، ص 344)

كبه² نيم كوهم زصبر و حلم و دادكوه را كي در ربايد تندباد

تيغ حلم از تيغ آهن تيزتربل زصد لشگر ظفر انگيزتر

(مولوي)

2- هنگامي كه خشم و غضب به هيجان درآيد، انسان به چند امر توصيه

شده

است:

الف) استعاذه و خود را از شر شيطان در پناه خدا قرار دادن.

ب ) اگر ايستاده است، بنشيند و اگر نشسته است قدري دراز بكشد.

ج ) آبي به سر و صورت خود بزند و يا وضو بگيرد و يا غسل كند.

د ) آب سرد بنوشد.

ب) درمان خصلت حسد دو ركن اساسي دارد : ركن اول آن شناخت حسد و

ابعاد و نتايج آن در دنيا و آخرت است. ركن دوم عمل و اقدام است. در مقوله

اول بايد اين نكته را كه ((حسد جز زيان محسود چيزي دربر ندارد)) را خوب

درك نمود. اولا; حسد نه تنها زياني براي محسود (مورد حسد واقع شده)

ندارد بلكه به نفع اوست; زيرا كه حسادت ديگران نوعا موجب غيبت او يا

تهمت به او ميگردد. (و حتي گاه به مراحلي بالاتر) و اين كار موجب از بين

رفتن گناهان او و به دوش كشيده شدن آنها توسط حسادت كننده ميگردد.

انسان خردمند هيچ گاه ضرر خود را نميخواهد و چه ضرري از حسادت

بالاتر. ثانيا; خداوند نظام جهان را بنابر حكمت بالغه خود به گونهاي قرار

داده كه انسانها از هر نظر با يكديگر متفاوت باشند. از نظر استعداد، قيافه،

مال، خانواده و ... و اين به جهت امتحان و ابتلايي است كه بايد برقرار باشد.

اگر آدمي حقيقت اين مطلب را براي خود تصور نمايد و به عمق آن دست

يابد آن گاه بر موقعيت ديگران رشك نخواهد برد; چرا كه همه اين مواهب و

تفاوتها را به جهت جريان حركت زندگي و فلسفهاي كه در وراي آن است

ميداند. ثالثا; توجه به معاد و نعمتها و درجات والايي كه پرهيزكاران در

قيامت و آخرت دارند آدمي را از چشم دوختن به متاع دنيا باز ميدارد. قرآن

خطاب به پيامبر (ص) ميفرمايد : ((ولا تمدن عينيك ...; چشم از اين متاع

ناقابل دنيوي كه به برخي دادهايم (براي امتحان) بازگير و بر اينان اندوه

مخور)). (سوره حجر آيه 88) اگر آدمي به حقيقت ((معناي رزق ربك خير

وابقي)) را دريابد ديگر چشم به امكانات و برخورداريهاي اين و آن نخواهد

دوخت و عمر خود را بر سر اين غصه گزاف نخواهد گذاشت. به گفته حافظ :



نقد عمرت ببر و غصه دنيا به گزافگر شب و روز در اين قصه مشكل باشي

گرچه راهيست پر از بيم زماتابر دوسترفتن آسان بود ارواقف منزل باشي

اما عمل : مرحله اول مخالفت جدي با مقتضاي حسد است.اگر حسد به

شما ميگويد اين كتاب را به فلاني نده شما حتما بدهيد. اگر حسد به شما

ميگويد تعريف فلاني را نكن شما حتما تعريف او را بكنيد. اگر حسد مانع

بخشش مال ميشود شما حتما ببخشيد در اين صورت ريشههاي حسد در

درون شما خواهد خشكيد. از خداوند متعال دائما استمداد كنيد و با دعا به

درگاه او ريشه كن شدن حسد را خواستار شويد. قرآن و احاديث را -

مخصوصا آنچه كه مربوط به مذمت دنيا ميشود - زياد بخوانيد. كتابهاي

اخلاقي مخصوصا ((معراج السعاده)) را بخوانيد.